Cerita Rakyat Rawa Pening

 

Rawa Pening

Desa Banarawa lagi nganakake pesta desa. Wong-wong ing desa padha masak kanggo nyiyapake pesta. Kabeh padha njupuk bagian, ora ana kang keri. Wong-wong padha nyiyapake ubarampe pesta kang minangka wujud rasa syukur marang Gusti kang Akarya Jagad. Ing tengah-tengahing padha nyambut karya mau, ana bocah kang ala rupane, pesing lan amis gandane.

Mangerti kahanan kang kaya mangkono, wong-wong padha ora seneng, amarga manut kapitayane masyarakat, bocah ala iki bakal nekakake memala, ora oleh berkah anggone pesta. Kagawa rasa ora seneng mau, mula bocah ala rupane ditundhung kanthi kasar. Bocah mau bisane mung nangis, karo mlaku sempoyongan amarga wis pirang-pirang dina ora mangan, bocah ala rupa mau lunga lan ngadoh saka wong-wong mau. Kanthi ati kang lara lan nabet jroning ati amarga tansah digawe kasar lan diina, bocah kang ala rupane mau mlaku menyang kampung tanpa arah lan jluntrunge. Anggone mlaku ora krasa tekan papan panggonan arupa gubugan kang sepi kahanane lan adoh saka masyarakat. Gubug mau mung dienggoni wong tuwa wedok kang wis dadi randha.

Ing gubug mau bocah kang elek rupane dirumat (dipelihara) dening Mbok Randha. Dheweke diwenehi pangan  kanthi lawuh apa anane. Sawise mangan, bocah ala mau crita marang simbah randha yen dheweke iku Baru Klinthing utawa Jaka Bandhung utawa Jaka Pening. Simbah mau tresna banget marang Baru Klinthing, malah urip bebarengan sawetara dina. Bareng wis rumangsa wis rumangsa cukup dibantu dening simbah, Baru Klinting nerusake mlaku lan marani wong-wong kampung kang wis nglarakake atine. Sadurunge lunga , Baru Klinthing weling marang simbah yen mengko ana prastawa gedhe simbah supaya numpak lesung. Ing batin, simbah bingung karo welinge Baru Klinthing mau, nanging simbah tetep urmat lan ngeling- eling piweling kasebut.

Lakune Baru Klinthing linambaran ati kang goreh lan nggawa sada lanang. Lakune wis tekan kampung kang dituju. Wong-wong padha ngusir marang Baru Klinthing. Nanging Baru Klinthing ora gelem lunga, malah nantang marang wong-wong kampung lan ngetokake sada lanang. Sada lanang kasebut banjur  ditancepake ing lemah. Wong-wong dikandani supaya njabut sada mau, yen bisa njabut sada mau arep diwenehi bebana dening Baru Klinthing. Krungu tembunge Baru klinthing kang kaya mengkana, Wong-wong pada nyoba njabut sada mau. Saka sing awake cilik   tekan wong sing awake gedhe ora ana kang bisa njabut. Pungkasaning, sada mau saged dinjabut kaliyan Baru Klinthing lan muncrat banyu.

Muncrate banyu sansaya gedhe. Wong-wong padha bingung lan padha golek papan panggonan kang luwih dhuwur. Omah, kewan, wit-witan, raja brana, lan wong-wong mau ora ana tilase, kabeh wong pada sirna amarga piwalese saka tumindhake dewe. Kampung kang mirip rawa mau, diarani Rawa Pening.

Rawa pening saiki panggonan plancongan ing Kabupaten Semarang, Jawa Tengah. Rawa iku ambane kurang luwih 2.670 hektar lan mapan ana ing Kecamatan Ambarawa, Bawen, Tungtang, lan Banyu Biru. Rawa iki mapan ana ing ereng-ereng gunung Merbabu, Temoloyo, lan Ungaran.

Sumber:http://krisjayadi.blogspot.co.id/2015/01/legenda-rawa-pening-dalam-bahasa-jawa.html

Cerita Rakyat

 

A.      Pengertian Carita Rakyat

Carita rakyat inggih menika salah setunggaling karya sastra ingkang lair kaliyan ngrembaka wonten salebetipun masyarakat tarisional kaliyan disebaraken salebetipun wujud relief tetap, utawi salebetipun bentuk baken ingkang sumebar ing antawis kolektif tertentu wonten ing salebetipun wekdal ingkang langkung dangu.

Sumber:http://yunanastiti.blogspot.co.id/2013/02/

 

B.       Fungsi Carita Rakyat

Fungsi carita rakyat jawa kejaba kanggo lelipur uga bisa didadehaken tuladha utamane carita-carita rakyat sing ngandung piwulangan-piwulangan moral. Akeng sing pada ora mangerteni menawa negari sing endah kiye nduweni akeh carita rakyat indonesia sing durung nate kita krunggu. Bisa dimaklumi amarga carios rakyat sumebar sekang lesan marang lesan sing diwarisken sakcara turun temurun. 

C.      Ciri-ciri Carita Rakyat

Ciri-ciri carita rakyat:

1.      Anonim, mboten dipun mangertosi sinten sejatosipun ingkang nganggit

2.      Kalebu karya kolektif, dipun anggep ngadhahi rakyat sareng-sareng

3.      Nyariosaken bab awon lan leres kangge nggambaraken kadadosan-kadadosan ingkang mokal wontenipun (imajinasi)

4.      Statis, tetep, mboten wonten ewah-ewah ingkang wigati saking jaman dateng jaman salajengipun.

D.      Unsur-unsur Carita Rakyat

Unsur intrinsik carita rakyat:

1.      Tema, inggih menika gagasan baken ingkang dados dhasaripun cariyos.

2.      Paraga, inggih menika purusa ingkang nglakoake cariyos.

3.      Penokohan, inggih menika gambaran watak.

4.      Alur/plot, inggih menika rerangkening cariyos ingkang kadhapuk kanthi logis.

5.      Latar/setting, inggih menika panggenan, wekdal, utawi swasana ing crita.

6.      Amanat, inggih menika pitutur utawi pesen pangripta wonten ing cariyos.

7.      Sudut pandang, inggih menika posisi pangripta wonten ing cariyos.

Pangripta saged dados:

-          Purusa kapisan paraga utama (orang pertama pelaku utama)

-          Purusa katiga (orang katiga)

-          Sarwi mangertos (serba tahu)

 

E.       Sinopsis

Sinopsis yaiku ringkesan sawijining crita. Ringkesan yaiku salah sawijining wujud nyekakake sawijining crita kanthi tetep migatekaken unsur-unsur intrinsiksawijining crita iku. Gawe sinopsis iku cara kang efektif kanggo ngaturaken sawijining crita kang dawa dados wujud cekak. Sajroning sinopsis kaendahan gaya basa, ilustrasi lan penjelasan-penjelasan diilangaken, nanging tetep gumathok marang isi lan gagasan umum pagripta. Dawane sinopsis biasane seperlima utawa sepersepuluh saka dawane karangan asli.

Cara gawe sinopsis:

1.      Maca naskah asli kanggo nggoleki gagasan umume panulis

2.      Nyatet gagasan utama kang penting

3.      Ngrantam maneh gagasan utama dadi paragraf

4.      Dialog lan monolog cukup ditulis isi utawa garis utamane

5.      Sinopsis ora kena owah saka lakune crita asli

 

F.       Jenis Carita Rakyat

Jenis-jenis carita rakyat kados ingkang sampun dipunandharaken ing materi mirengaken teks carita rakyat teng ngajeng, ingkang saget dipun lebetaken teng kategori jenis-jenis carita rakyat punika wonten werni-werni, antawisipun legenda, mite, sage, dongeng, lan fabel. Teng ngandhap punika badhe dipunjlentrehaken sakedhik pangertosan saking kategori carios rakyat ing inggil.

 

1. Legenda

Pengertian Legenda inggih punika carita rakyat ingkang dipun anggep leres nat kedadosan, ingkang caritanipun dipun hubungaken kaliyan tokoh sujarah, ingkang sampun dipun bumboni kaliyan keajaiban, kasekten, lan keistimewaan tokohipun, Utawi carita jaman ganu sing ana gegayute karo prastawa sujarah (minurut KBBI).

2. Mite

Pengertian Mite inggih punika carita prosa rakyat ingkang dipun tokohi dening para dewa-dewi utawi makluk lembut ingkang kedadosan ing dunya sanes (kahyangan utawi alam gaib) lan dipun anggep leres kedadosan dening inkang nganggit carita punika utawi penganutipun.

3. Sage

Pengertian Sage inggih punika carios dangu ingkag wonten gegayutanipun kalian sujarah, ingkang nyritakaken  kewantunan, kasekten, kepahlawanan lan keajaiban satunggaling tiyang utawi tokoh.

4. Fabel

Pengertian fabel inggih punika carita ingkang nyritakaken gesangipun kewan utawi sato ingkang tindhak-tandhukipun kados manungsa, carita punika mboten leres-leres kedadosan, namung carita fiksi, terkadang fabel ugi nglebetaken karakter mioritas arupi manungsa.

5. Dongeng

Pengertian Dongeng inggih punika satunggaling carita ingkang mboten nate kedadosan namung carita fiksi, ingkang nyritakaken satunggaling bab ingkang ngaeng, aneh, lan mboten saged dipun logika. Adatipun nyritakaken bab keajaiban lan kasakten para dewa, raja, pangeran, putri, lan sanesipun.